пятница, 30 декабря 2016 г.

В гости к греческим богам. Восхождение на Олимп.

В гости к греческим богам.

Восхождение на Олимп.

Знаете ли вы, что самая высокая гора в Солнечной системе-это Олимп. Её высота-27км от основания до вершины, это в три раза выше Эвереста, но этот потухший вулкан находится на Марсе. Поэтому взобраться на него мне не светит, и я решил подняться на другой Олимп, который находится на Земле в Греции. Это высшая точка этой страны и, по легендам древней Греции, там живут боги. Вот к ним в гости я и собрался. Высота этой горы в три раза меньше Эвереста. Но гора есть гора, и к любой горе нужно относиться с уважением. Только тогда она разрешит тебе подняться на её вершину и благополучно спуститься обратно вниз.

   В Грецию  я приехал с семьёй в начале сентября 2016 года. Хотелось ещё позагорать и покупаться. Но, видимо, мы в Грецию привезли  и белорусскую погоду. Зарядили дожди. Сами греки удивлялись. В это время погода у них обычно хорошая. Ещё должно быть тепло и солнечно.
    Отель, в котором мы разместились, находится как раз вблизи Олимпа. И видно, как на Олимпе сверкают молнии и гремит гром. Наверное, главный греческий бог Зевс не в духе. Оставалось только ждать. И , чтобы разнообразить пребывание на земле древней Эллады, я арендовал автомобиль и мы колесили по стране. На удивление, мы увидели Грецию в упадке. Много где видно запустение: пустые дома и предприятия, горы мусора вдоль дорог, бедность поселений цыган и беженцев, безобразия граффити.
И фраза Чехова:"В Греции есть всё" сейчас не соответствует действительности. В крупнейшем гипермаркете города Салоники я не смог найти телескопические горные  трекинговые палки. И это в горной стране. Хорошо, что хоть мне попались палки для скандинавской ходьбы по заломной цене 25 евро за пару. Так что я пожалел ,что не приобрёл палки в Белорусии.
   Каждое утро я с вожделением смотрел на Олимп, затянутый грозовыми тучам, и просил Зевса :"Допусти!!!".
   И вот, под конец нашего пребывания в Греции , я увидел благоприятный прогноз погоды. Немедленно стал звонить в хижину на склонах Олимпа Refugy A ,чтобы забронировать место для ночлега. К счастью, мне досталось последнее место, а всего там 100 мест. Так что мне повезло, а мог бы запросто пролететь. И с таксистом мне повезло. Он оказался русскоговорящим греком-переселенцем из СССР.
     И вот 10 сентября 2016 года в 9.45 утра я отправляюсь на такси от отеля "Посейдон палац" через городок Литохоро к началу маршрута на гору Олимп. Маршрут начинается от местечка Prioni  на высоте 1100 метров над уровнем моря.
Я попросил пластиковую бутылку и наполнил её водой . Здесь есть кафешка и стоянка для автомобилей.Сюда завозят продукты и различные грузы.Выше Refugy A их доставляют на лошадях.
    В 10.30 я перешёл горную речку и начал подниматься по тропе,наслаждаясь ароматом конского навоза.
Через полчаса мне стало жарко от подъёма, и я снял лишнюю и снова плавно и размеренно продолжил набирать высоту.Снизу послышались голоса,явно иностранной группы. Я прибавил шаг и не стал останавливаться у первой скамейки, предназначенной для отдыха.Вскоре голоса исчезли, и я в полной тишине и одиночестве продолжил подъём. В 12.45 неожиданно для меня появилась на тропе вторая скамейка. Я присел, переодел футболку и минут 10 любовался склонами и наслаждался тишиной.В абсолютном одиночестве хорошо размышлялось. И снова вверх. В 14.00 я уже на высоте 2100 метров у Refugy A.
Прохожу регистрацию, оплачиваю ночлег 15Евро и покупаю миску горохового супа за 3 Евро, строгаю в него своё сублимированное мясо и с аппетитом обедаю.
Завязываю знакомства и осматриваю эту высокогорную хижину. Она состоит из трёх спальных корпусов.В главном здании есть, помимо спальных мест, две кают-компании с каминами и буфетик, в котором регистратором и продавцом работает Мария- жена знаменитого в Греции альпиниста. У каминов весь вечер кто-нибудь да просушивает пропотевшие футболки или обувь.
Я тоже был не исключением и помимо этого ещё и сам грелся т.к. вечерам стало довольно холодно. Спать я лёг в 20.00 не раздеваясь и под двумя байковыми одеялами. А народ со всех стран ещё гомонил и выпивал до полуночи, пока не вырубили свет. В шесть часов утра я встал. Постепенно начали просыпаться и другие. Туалет,умывание ледяной водой (горячей там нет),завтрак,перепаковка вещей (лишние оставил в приюте) и в путь. Пошел на штурм вершины в 8.00. И так случилось, что кто-то ушёл раньше меня, кто-то ещё заканчивал сборы, и опять я в одиночестве со своими думами, шаг за шагом набираю высоту и снова слышу только своё дыхание и биение сердца. Вот я уже выше облаков и вижу массив Олимпа.
На одном из гребней замечаю стадо муфлонов-горных баранов и невольно сравниваю себя с ними. Я по гороскопу Овен,значит. тоже баран и также упрямо лезу в гору. Что я там не видел ,почему я туда лезу? Оооо, это трудно объяснить. Да и возможно ли. Чтобы я не сказал, это будет так и не так.И всё же я лезу. Где-то в одиннадцатом  часу я на пике Скала-2866 м. Обычно большинство туристов довольствуются этим,считают ,что они взошли на Олимп и поворачивают обратно.
Но массив Олимпа состоит  и из других пиков и его высшей точкой является пик Митикас-2918 м. над уровнем моря. В приюте те, кто туда не поднялся. говорили мне ,что там снег и многие, заглянув в кулуар, в который сначала нужно было спускаться,чтобы потом подняться по стене на Митикас,что это не стоит их жизни. Я же, заглянув в кулуар , решил ,что не так страшен чёрт как его малюют и начал спуск по нему, а это немного, метров 100 не более. Потом начинается обход скалы , где в самом деле можно улететь. Но там на самом опасном месте закреплён трос, за который можно ухватиться , обходя её. Далее идёт скальная стена крутизной градусов 70 и здесь реально можно свалиться, но я её прошёл один и без страховки.
Это приблизительно метров 300 по вертикали .И вот я на вершине рядом с греческим флагом.
Отсюда видны и другие пики Олимпа: Сколио-2912м.,Стефани-2905м.. Очень ветрено. Здесь же находится и книга, которую я извлёк из узкого металлического ящика. Я еле нашёл свободное место, чтобы вписать себя любимого в эту книгу восходителей.
Часть покорителей начинают спуск. На вершине остались группа поляков я и румын Драгож. Сели перекусить. Они угощают меня шоколадом, я их-страусиным мясом. Отдохнули, пофотографировались,  начинаем спуск. На вершину поднимаются греки в полной альпинистской экипировке:обвязки , карабины, жумары, верёвки. Предлагают использовать на спуске их верёвку.Одеваю перчатки, беру их провешенную верёвку и дюльферяю вниз. Но это только часть спуска. Дальше спуск свободным лазаньем. Румын верёвку не берёт, боится. Видно не обучен альпинистским навыкам и спускается медленно-медленно, долго приспосабливаясь каждому шагу вниз.Да, сковырнуться есть где. В одном месте заметил табличку в память о погибшем здесь.


Но опытному альпинисту этот скальный маршрут пройти не составит труда. Начинающим альпинистам желательна страховка с помощью верёвки. Благо. что весь маршрут подъёма промаркирован и где необходимо забиты шлямбурные крючья. Абсолютно неподготовленным  туристам лезть туда не советую. И вот я уже у скалы. Дальше идёт вниз простая тропа, и я, подрегулировав для спуска телескопические палки, иду вниз.Душу переполняет чувство благодарности Зевсу, и я во всё горло кричу:"Зевс!!!"-"Зевс...Зевс...Зевс...Зевс"-вторит мне горное эхо. "Спасибо"- "сибо...сибо...сибо." "Что допустил"-"пустил...пустил...пустил"-разносится по горам.
  На полпути до Refugi A встретил поднимающуюся вверх семью украинцев."А мы вас знаем-говорят- вы из нашего отеля.Если подождёте нас внизу, то подвезём до отеля. Мы поднимаемся только до скалы, а потом идём обратно." Конечно, я согласился.
   В Refugi A я забрал свои вещи. Показал Марии фотографию на мобильном телефоне, где я на вершине Митикаса, и она поставила  печать в мою книжку альпиниста о зачёте восхождения на Олимп. Спускаюсь дальше.Удивительно, но встречные обо мне уже наслышаны. Ведь на мне спортивный костюм с символикой Беларуси. Приятно, когда спрашивают:"Вы Александр? Как там наверху?" Щедро делюсь впечатлениями и иду дальше. В одном месте засмотрелся на цветок и больно ударил ногу о камень. Спуск простой, но нельзя терять внимание. Подвернуть ногу можно запросто и дальнейший спуск будет проблематичный.
Это ГОРЫ. Восхождение можно считать совершённым успешно только когда ты целый стоишь внизу. Дальше я любуюсь пейзажами и природой только остановившись, а не на ходу. И вот наконец сук,который на подъёме мне показался змеем,  и я обещал ему, что на спуске сделаю его достопримечательностью тропы на Олимп. У Марии я попросил пару гвоздей, ватман и маркер.Имейте ввиду, что Мария говорит только по-гречески и по-английски. И вот я около часа делал этому змею пасть и глаза, а потом повесил такую табличку:

        НЕ ХОДИ ДАЛЬШЕ. НО, ЕСЛИ ТЫ ВСЁ ТАКИ ПОШЁЛ,УДАЧИ ТЕБЕ.

Теперь все поднимающиеся будут его точно замечать, а возможно и фотографировать. Пока я творил, спустились украинцы, и мы вместе продолжили путь вниз. На одном из мест отдыха мы встретили семью русских из Москвы.И вот мы славяне: беларус,украинцы и русские-без претензий друг к  другу доброжелательно беседуем и фотографируемся вместе.
Потом, пожав друг другу руки, продолжаем путь.Русские-вверх, мы-вниз. Стемнело. Мы спускаемся уже с фонариками и местами чуть ли не бежим.Так хочется нам ещё успеть и на ужин в отеле.Побаливают колени от нагрузки на спуске. Хорошо, что трекинговые  палки помогают их немного разгружать. И вот наконец мы в Приони садимся в машину и начинаем спуск по серпантину в Литохоро. Аж уши закладывает. Видим городок Литохоро внизу весь в огнях. Красивое зрелище. На душе восхищение и удовлетворение от восхождения. В 21.00 мы в отеле уже ужинаем. Наутро ноги мои как заржавели, болят так ,что ни присесть ни встать. Это результат 33тысяч шагов вверх и вниз без должных предварительных тренировок и как напоминание о всех перипетиях восхождения на Олимп.

четверг, 1 декабря 2016 г.

Па вёсках Бабруйшчыны.

Па вёсках Бабруйшчыны.








"  Мая Бабруйшчына зялёная,         
Здаешся іншым ты                      
малой            
З тваёй Бярэзінай хвалёнаю        
І з непрыкметнаю Алой.              

А мне                                             
заўсёды паўнаводнымі      
Здаваліся іх берагі,                       
           Былі твае мясціны                       
роднымі,       
Куток з маленства дарагі.         

Тваі лясы прапахлі порахам.       
Як чэрці ў пекле,                           
у смале,             
Кіпелі цэлы тыдзень ворагі         
Ў Бабруйскім вогненным катле, 
Каб зноў Вішнёўка і Малінаўка- 
Завуцца вёскі так даўно-            
Ды Вінаградаўка з Калінаўкай   
П'янілі цветам,                            
як віном.             

Не дзіўна,                                     
што тут людзі лечацца...
Куды не траплю-                        
у Туркі,          
Панкратавічы або Лейчыцы,-  
Мяне сустрэнуць сваякі.            

Панюшкавічы дзесь пад бокам тут...
Змаглі адгэтуль у жыцці                     
З якойсьці Глушы                                  
 ці з Пабокавіч         
На свет пісьменнікі прыйсці.              

Накшталт мядзведзя касалапага,      
Я у дол закручваў                                  
бур пусты               
І мераў                                                  
ад Хімоў да Ламбова        
Твае тарфяные пласты.                     

І кожнага сцябла і каліва                   
Знаў ураджайнасць                            
колькі год:         
Ад Міхалёва                                          
і да Малева                 
Калгасны важыў умалот.                   

Ля Ступянёў                                          
 і за Цялушаю                  
Майго кахання                                       
з той пары                   
Сляды нічым не зацярушаны-              
Цвітуць пралескамі у бары.                 

Калі даяркі варатынскія                      
Свае спрабуюць галасы,                       
Дык чуюць                                              
слухачы усе мінскія           
Іх песні                                                   
дзіўнае красы.                    

Якія стравы беларускія                       
Падносіла ты да стала!..                   
І нават прозвішча бабруйскае            
У спадчыну                                            
ты мне                             
дала.           " 
   Гэты верш паэта-зямляка Міколы Аўрамчыка я памятаю з юнацтва. Ён мне вельмі падабаўся сваёй шчырасцю і шчымлівай любоўю да роднага краю.
Я, сялянскі хлопец, быў і застаюся закаханы ў сваю Радзіму. І зараз, заплюшчыўшы вочы, я часам уяўляю сабе як калышыцца жыта ў полі ці шамаціць кукуруза, як раніцай пяюць пеўні ці вечарам мычаць каровы, вяртаючыся с поля. Я памятаю, як пахне салома і вельмі люблю водар сена, і таксама сон на сенавале. Мне не здаецца непрыемным нават пах хлева, кароўніка ці канюшні. Ведаю, як пахне бульба ў яме пад падлогай ці агуркі у падвале, а вясеннія ферамоны раллі зноў вабяць у вёску. Я ніколі не забуду як пасвіў свіней і кароў, паіў малаком цялят , як качаняты бегалі за мной як за качкай, як я лазіў па высачэзным дрэвам, сабіраючы вішні. Я памятаю, як халодяць жывот яблыкі ці стручкі гароха за пазухай і поўзае схаваны туды ж і вуж. А з якой асалодай мы сялянскія юнакі і дзяўчаты па горла залазілі у цёплае збожжа на зернатоку ці купаліся у мутнай плёскай сажалцы. Я ўдзячны ўсім механізатарам, бо не было ніводнай тэхнікі ў калгасе "Перамога" за рулём ці за рычагамі якой я самастойна не паездзіў бы ў юнацтве. І сваю родную акругу я іскалясіў усю. Але гэта быў не увесь Бабруйскі раён.
Напрыклад, у такой вёсцы як Панкратавічы я быў толькі аднойчы, болей за 35 гадоў таму назад, калі жаніўся мой сябра. І ў Варатыні быў таксама аднойчы ў сябра на Новы год у далёкім 1974 годзе. А на Бабруйшчыне з правага боку ракі Бярэзіна зусім у нямногіх вёсках бываў і ведаў іх.
   І вось у 2016 годзе мая душа паклікала мяне ў падарожжа па родным мясцінам. Ні хлебам адзіным, як кажуць, жыве чалавек. І я вырашыў аб'ехаць усе вёскі Бабруйскага раёна, каб пабачыць, як жыве яна зараз. Бо я даўно ўжо гарадскі жыхар і, ездзячы толькі ў родныя вёскі, бачу такія адбіткі сучаснага яе жыцця, якія выклікаюць толькі сум і спачуванне. Няўжо і ў іншых вёсках раёна такое ж становішча. А каб не проста так праязджаць вёска за вёскай, я паставіў сабе мэту ў кожнай з іх сфатаграфаваць адзін, на мой погляд, прыгажэйшы дом. Пры чым я наўмысна адмовіўся здымаць аднатыповыя калгасныя дамы, пампезныя дачы прыезжых гараджан, дамы, абшытыя бязлікім сайдзінгам, шматкватэрныя дамы і, безумоўна, нежылыя і недабудаваныя дамы. Мала таго, што я ездзіў толькі ў вольныя ад сваёй працы дні, дык яшчэ маім выездам вельмі часта перашкаджаў дождж. І каб сапраўды выбраць лепшы дом у вёсцы, мне прыходзілася праязджаць кожную вуліцу ў ёй двойчы, а то і тройчы, яшчэ заварочваючы ў кожны закавулак. Я заўважаў, што ў некаторых вёсках людзі са здзіўленнем назіралі за маімі выкрутасамі, не разумеючы, чаго я тут гойсаю, але калі я прыпыняўся і гутарыў з імі, адносіліся добразычліва, запрашалі  ў  госці і да стала.
   Але ўсё па парадку. Ітак 10 ліпеня ў жаркі сонечны дзень я выехаў у напрамку Шчаткава, цераз пасёлкі Бярэзіна, Антонаўка, Панюшкавічы, і далей цераз іншыя вёскі даехаў да аэраклуба.
   У Шчаткава стаіць вялікі манумент, прысвечаны  гераізму і мужнасці савецкіх воінаў, якія вызвалялі Бабруйшчыну ад гітлераўцаў. У гэтай вёсцы зараз жыве і будуецца мой сусед па гаражу-падпалкоўнік запаса Уладзімір Огнеў. Гаспадарлівага чалавека бачна адразу, і яго дом лепшы і цікавейшы, і гаспадарка ў  яго немалая, і планаў у яго шмат. Пра ўсё ён мне распавядаў за гарбатай у яго цікавай хаце.
Потым я заехаў і на тое месца, дзе была сядзіба Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча — класіка беларускай драматургіі.
А вось калі я завітаў у мой любімы Бабруйскі аэраклуб і заглушыў матор, то зноў завесці яго ўжо не змог. Так і прастаяў мой матацыкл у аэраклубе амаль тыдзень.
Нарэшце ў мяне з'явілась вольная часіна, я высвятліў прычыну адказа і прадоўжыў вандроўку.
   І вось я ля "Кургана Славы", што знаходзіцца каля вёскі Сычкава. Углядаюся ў твары маладых хлопцаў — Герояў Савецкага Саюза, якія загінулі ў баях за Бабруйшчыну. Яны аддалі сваё жыццё за тое, каб мы жылі не рабамі. І наш абавязак ушаноўваць памяць аб іх.
Побач знаходзіцца краязнаўчы музей. Я там бываў і вазіў туды сваю радню, але да гэтай вандроўкі не ведаў, што літаральна ў 100 метрах ад яго знаходзіцца макет ДЗОТа , амбразуру якога сваім целам закрыў хлопец з Удмурціі.
А недалёка ад Шчаткава ёсць месца, як суровае напамінанне: "Хто з мячом да нас прыйдзе, ад мяча і згіне", дзе ляжаць тысячы тых, хто хацеў нас пакарыць.
   У вёсцы Тапаркі мяне азадачыла памятная дошка на адным з дамоў. Званне "Маці-гераіня" даецца за 10 выгадаваных дзяцей, але ад гэтага бацькі столькі дзяцей быць не магло, гледзячы на гады яго жыцця. Напэўна, астатнія дзеці былі прыёмныя. А калі гэта не так, то чаму не памянулі другіх бацькоў? Высветліць гэта мне не ўдалося. У спякотны летні дзень на вуліцы не было ніводнага чалавека.
   У чацвёрты выезд я надоўга застраў у лесе перад вялікай лужынай. Мой "конь" адмовіўся ізноў ехаць.
Прышлося разбіраць і чысціць карбюратар. Пасля чаго ён шпарка яе пераадолеў.
   24 ліпеня пад вечар я аб'язджаў зусім блізкія ад горада Бабруйска вёскі. Здзівіла вёска з назвай "НОВАЯ БЕЛАРУСЬ". Зусім захудалай аказалася. А вось у Грабава мне больш усяго спадабаўся звычайны драўляны дом, якому зараз 100 гадоў. Яго гаспадар Аляксандр запрасіў мяне да стала і, частуючы гарбатай з мёдам, дзяліўся ўспамінамі, колькі працы ён уклаў у бацькоўскі дом, каб ён так хораша выглядзеў.
   Потым увесь жнівень я ўпарта працаваў і мне было не да вандровак. Выехаць змог толькі 24, 29 і 31 жніўня, пры вонкавай тэмпературы +32 градусы па Цэльсію. Пры прыпынках я абліваўся потам, а зняць байкерскія даспехі было нельга. Бо прасёлачныя дарогі, лясныя сцежкі, палі, па якіх я ездзіў, гразіліся садраць з мяне скуру пры падзенні, што проста магло здарыцца ў любы момант. Па тых каменнях і пяску, гразі і галлю, праз якія я часам прадзіраўся, наўрад бы праехалі на магутным ХАРЛЕЮ ці хуткаснай ЯМАХЕ. А майму ІЖу даставалася па поўнай, і ён адказваўся рухацца далей, часцей за ўсё  з-за свеч. Яны адказвалі з-за дрэннага карбюратара, які ніяк не паддаваўся рэгуліроўцы. Да таго моманта, пакуль я не купіў новы карбюратар, мне разоў 200 прышлось адкручваць свячу запальвання і чысціць яе ад нагару. У кішэні ў мяне было 7 запасных свеч і к канцу кожнага выезда ўсе бывалі ў працы. Марока да і толькі. 
   У сваіх вандроўках я карыстаўся картай Бабруйскага раёна, выдадзенай у 2010 годзе. І вось прыязджаю ў вёску Еленаўка, а там хмызняк. Няма ўжо такой вёскі. А ў Слабаду Глушанскага сельсавета я і не паехаў, бо яна значыцца на карце, як не жылая. А вось вёска Кіслоўшчына на карце ёсць, і вуліца заасфальтаваная там, а дамы развалюхі, што і сфатаграфіраваць ніякі нельга і бачна, што там ужо даўно ніхто не жыве. І апаўшымі слівамі, нікому непатрэбнымі, засыпана дарога. Я купіў новую карту Бабруйскага раёна, 2014-га года выдання, і на ёй ужо знікла такая вёска як Еленаўка. А Слабодка стала жылой. Я спецыяльна з'ездзіў туды, і высветліў, што жылой яна стала ізноў толькі таму, што там прыпісаўся адзін чалавек. А так усе дамы там служаць як летнікі (дачы), а зімой пустуюць. 
   Вёска "Новая Зара" уяўляе сабой некалькі старэнькіх хат. Але адзін дом, болей прыстойны, дзе жыве старая жанчына, здзівіў мяне тым, што ўся радня прыязджае апрацоўваць зямлю і вырошчваюць тут не толькі бульбу, ды буракі, але і кавуны. Геннадзь — працаўнік мінскага мотавелазавода, частаваў мяне ім і настаяў  на тым, каб я хоць адзін кавун узяў с сабой.
Я так разумею, што яшчэ крышачку цяпла ў Беларусі і мы зможам вырошчваць бананы. 
   У Гарбацэвічах я спецыяльна праехаў па старыннаму бруку, бо ён зарастае травой ад таго, што ім не карыстаюцца, а ездзяць паабапал яго па пяску.
Цікава мне было з'ездзіць у такія вёскі, як Гародчына і Незнанне, якія знаходзяцца ў лясах на паўднёвым захадзе Бабруйшчыны,  як кажуць, у чорта на кулічках. Праехаў разваленую Гародчыну — і ні душы. Раптам з крайняй хаты выходзіць чалавек.
Я аж здзівіўся і ён мне таксама. Пазнаёміліся. Яўген Антонавіч — так прадставіўся мне ён.  Расказаў, што ў былыя часы тут жыццё кіпела, калі была торфаарцель. Моладзь і гулянкі да раніцы. А зараз ён прыязджае сюды толькі адзін, адпачыць ды пахадзіць у грыбы. А ў Нязнанні жывуць толькі ў дзьвух хатах. Я размаўляў с караннымі жыхарамі Сяргеем і Алегам — гаспадарлівымі хлопцамі, якія маюць і свой трактар.
Яны паведалі мне, што прыезжы сусед ніяк не хоча па-добрасуседску жыць, усё  штосці патрабуе не толькі ад іх, але і ад сельсавета. Не пашанцавала ім з суседзямі і, на жаль, іншых няма.
    Цікава што і ў іншых вёсках, якія азначаны на новай карце як нежылыя, ёсць дамы і ёсць людзі. Напэўна, як дачнікі. Міхайлаўшчына хоць і згарэла ад ляснога пажару, але адзін дом уцалеў. Гаспадар дазволіў мне залезці на яго вадакачку і сфатаграфаваць былую вёску.
Знайшоў я і памылку  на дарожным знаку. На беларускай мове назва гэтай вёскі так не пішацца.
Правільна напісана у самой вёсцы на камні — "Ворсічы".
А вось каля вёсак Залессе і Чырвоны лес лесам і не пахне, напэўна даўным-даўно яго высеклі. 
   Усё. Лета скончылась. Я сабраўся ў доўгачаканы адпачынак з  сямьёй. 3 верасня патрэбна ехаць у Мінск, каб не апаздаць у аэрапорт. Але 2 верасня я зноў сеў за руль свайго матацыкла і паспеў аб'ехаць яшчэ 20 вёсак, жадаючы закончыць аб'езд правабярэжнай Бабруйшчыны. Такой напружанай паездкі мой матацыкл не вытрымаў — у яго лопнула перамычка пярэдняй вілкі. Руль перакасіла. Добра, што гэта здарылася ў вёсцы Пятровічы, дзе я змог папрасіць малаток і дрот.
З дапамогай мясцовага жыхара Цімафея я так-сяк замацаваў дротам вілку са зламаным мосцікам. Пачало цямнець, а да дому каля 40 кіламетраў. Пад пагрозай ад'езд у Мінск. І я, канешне, рызыкуючы, ціха-ціха рушыў да дому. Фара свяціла кудысьці ў бок, але я ехаў пакуль не скончыўся бензін. Пластмасавая бутэлька з запасам аказалася пустая. Яна ад вібрацыі перацерлася ў самым донцы і запас бензіна выцек па дарозе. І вось я ноччу на трасе галасую рукой, аварыйнай сігналізацыі на матацыкле няма. Першая ж машына супынілась. На жаль, яна на саляры працуе. Але гэты малады хлопец не пакінуў мяне ў бядзе. Ён сказаў, што ў яго ёсць каністра і прапанаваў звазіць мяне на запраўку. Мы кінулі мой матацыкл на абочыне і паехалі ў Брожу. Там я купіў паліва і мы вярнуліся да майго шматпакутнага ІЖа. Вось такія сапраўдныя беларусы, як гэты хлопец Сяргей Герасіменка.
Вялікі дзякуй яму за гэта.
   Адпачынак, а потым напружаная праца занялі ўвесь верасень. Я ўжо з'ездзіў і на закрыццё мотасезона 2016 у Мінску, праўда, на машыне, бо мой ІЖ быў яшчэ не адрамантаваны. Нарэшце я выкраіў дзянёк для яго рамонту. Дастаў із гаража другую вілку і выкарыстаў з яе цэлую дэталь замест зламанай. 
   Наступіў кастрычнік. Але я не выканаў пастаўленую перад сабой задачу. Яшчэ болей за 100 вёсак былі мной не аб'езджаны. Прыйшло халоднае надвор'е. Апрануўшы цёплую куртку, узяўшы болей закрыты шлем і надзеўшы мотакрагі замест пальчатак 8 кастрычніка я зноў рушыў у вандроўку. Перш-наперш еду да помніка, які заўважыў, калі вяртаўся зламаны з Пятровіч. Тым больш  што 8 кастрычніка — дзень памяці загінуўшых байкераў.
Прыбраў вакол помніка і запаліў памінальныя свечы.


Пастаяў у роздуме аб непрадсказальнасці жыцця на дарогах. Перахрысціўся  і уперад. Я прадоўжыў  падарожжа.
   13 кастрычніка мой маршрут — Дубаўка, Ступяні, Цялуша і г. д.
У Цялушы я ўпершыню папаў у дзейнічую царкву, якая ў маім юнацтве была на палову разбурана і служыла збожжасховішчам. Так у тыя часы камунякі адносілісь да рэлігіі.
Радам пахавана ўнучка А.С. Пушкіна. І адразу ўсплылі ў памяці яго цудоўныя вершы: 

"Октябрь уж наступил, уж роща отряхает
Последние листы с нагих своих ветвей.
Дохнул осенний хлад — дорога промерзает,
Журча ещё бежит за мельницу ручей,
Но пруд уже застыл.."

   У гэты ж дзень дабраўся я і да Панкратавіч. На адной з вуліц сустрэліся мне две жанчыны — Ніна і Марыя. Я разгаварыўся з імі. Марыя запрасіла ў хату. "Табе будзе цікава" — сказала яна. І сапраўды. Гэтая жанчына ўвесь вольны час аддае вышыванню. Іконы, пакрывалы і нават дываны зроблены яе рукамі.
За гарбатай я доўга гутарыў з ёй аб сучасным жыцці Панкратавіч. “Раней, — кажа яна, — было болей 1000 кароў у людзей, а зараз калі 12 галоў са усіх Панкратавіч сабярэцца, то і добра”. Знайшоў я і свайго сябра, які з маім аднакласнікам рамантавалі якраз сваю машыну.
Для іх такі мой візіт быў нечаканы, але асаблівага здзіўлення чамусьці не выклікаў. Вяртаўся я ў Бабруйск цераз вёску Вуглы, дзе большай часткай жывуць людзі старай веры, са сваім асаблівым укладам і звычкамі. Тут я ўбачыў і некалькі лазняў, якія топяцца па-чорнаму.
Далей цераз Перасава (мясцовая назва — Кукаванка) па лесу ўздоўж Бярэзіны я трохі паблукаў, трапляў то на пойму ракі, то на лесараспрацоўкі. Ездзіўшы па паленням на малой хуткасці, перагрэў рухавік — ён пачаў губляць магутнасць. Заглушыў матор, даў яму астыць і сам крыху адпачыў на коўдры з асыпаўшагася лісця.

Так збіраюць жывіцу-хвойную смалу
Сцямнела. Святло ў шасцівальтовага ІЖа дрэннае, і каб лепш бачыць сцежкі-дарожкі ў лесе, я зняў шлем. Было холадна, затое добра стала чуць, як шамаціць лісце пад коламі. Гэты шэлест выклікаў нейкую асалоду ў душы. Нарэшце я выехаў к доўгачаканым ачыстным збудаванням Бабруйска. І зноў ноччу я вяртаюся ў гараж. 
   17 кастрычніка ў паветры ўжо лётаюць першыя сняжынкі і ў гэты дзень я заехаў у самую паўночнаусходнюю вёску Бабруйшчыны з цудоўнай назвай Малінаўка. Калісьці квітнеючая Малінаўка, як таго жадаў Мікола Аўрамчык у сваім вершы, зараз уяўляе сабой некалькі бедненькіх хат, якія і фатаграваць няёмка. Адзіны прыстойны дом стаіць па-за знакам "Малінаўка", і таму калі “хуткая дапамога” прыязджае па выкліку сталай гаспадыні гэтага дома — былой настаўніцы, то заўсёды праязжае міма. І ні ў кога не даходзяць рукі перанесці гэты знак на якіх 200 метраў, каб было зразумела, што і гэты дом адносіцца да гэтай вёскі. Зараз там няма ні школы, ні крамы, ні клуба.
Дзе яны калісьці стаялі, зараз чыстае поле. А каля адной з хат адзінокая жанчына двухручнай пілой піліла дровы. Я супыніўся, крыху дапамог ёй папіліць. Яна паскардзілася, што хварэе, і пакуль ляжала ў бальніцы, яе і так бедную хатку абрабавалі. Ёсць у вёсках такія недаумкі, якія не маюць ні сумлення, ні сораму. Часцей за ўсё яны такім чынам здабываюць грошы нават ні на жыццё, а на выпіўку. Такія ж злодзеі абрабавалі маю настаўніцу беларускай мовы Аўрамчык Марыю Якаўлеўну ў Плёсах, дарэчы кажучы, родную сястру паэта Міколы Аўрамчыка. І зусім кашчунствам выглядае крадзёж агародж з могілак у Чырвонай Дуброве. І хтосьці ж гэтыя агароджы прынімае на металалом і скупляе крадзенае. Вось такія норавы пры сучасным жыцці.
   22 кастрычніка быў моцны халодны вецер, і калі я хутка ехаў па трасе, мой матацыкл хістала з бока ў бок. А каля вёскі Вялічкава, у месцы пахавання воінаў і жыхароў, загінуўшых у вайне на Бабруйшчыне, я заглох.
Напэўна, вышэйшыя сілы зрабілі так, каб я надоўга затрымаўся тут і добра замёрз на сцюдзённым ветры ў  гэтым полі. І я цвярдзіў сабе: "Трымайся, Саша! У гэтых людзей лёс шмат горшы, чым тваё мелкае здарэнне". Змяніўшы прабіты кандэнсатар на запасны, лязгаючы зубамі, я рушыў далей.

   24 кастрычніка апошняя вандроўка па блізкім да горада вёскам. З добрым настроем заязджаю ў Крапіўку і, аб'ехаўшы яе ўсю, вырашыў сфатаграфаваць аграсядзібу за высокім плотам, тым больш, што ў папярэдняй паездцы палічыў, што ў Новай Шараёўшчыне  аграсядзіба — гэта лепшы дом. Яна і папала ў кадр. Вось і у Крапіўцы вырашыў сфатаграфаваць аграсядзібу. І я націскаю на кнопку званка на варотах. Але гаспадыня адмовілася падыйсці і груба прыгразіла вызваць міліцыю. Напэўна сюды патрэбна прыязджаць толькі па запісі. Адразу гэтая сядзіба у Крапіўцы стала нейкай непрыемнай. Тады я выбраў для фотаздымка звычайны сялянскі лепшы дом у гэтай вёсцы.
У яго і гаспадар Арсеній, якога я доўга шукаў у двары, бо калітка была адчынена і гучала музыка, аказаўся вельмі ветлівы. І як я не адмаўляўся, але ён нарэзаў мне цэлы пакет гронак сіняга зрэлага і вельмі смачнага вінаграду.

   Вось я ужо ў Чырвонай Дуброве, дзе прайшлі мае першыя дзіцячыя гады жыцця. І, канешне, самы лепшы дом, гэта дом маёй бабулі.


Шкада, што вёска таксама вымірае, і адзінокая суседка выглядае ў вакно.
Яе дзеці таксама ўсе ў горадзе. Назіраю запусценне. На месцы фермы — поле. Калгасны яблыневы сад выкарчаваны. На могілках пахаваны мае бацькі і сваякі. Безумоўна, я заехаў і туды. 
   А ў Плёсах, прабачце за неаб'ектыўнасць, безумоўна, для мяне самым лепшым з'яўляецца мой родны дом, дзе я жыў з бацькамі да самога прызыва ў Савецкую Армію.


Канешне, зараз ён аблупіўся і ўрос у глебу. У сучаснай старой гаспадыні няма здароўя добра даглядаць яго. Але я памятаю тыя гады, калі ён быў найпрыгажэйшы — с бляшаным чырвоным дахам, добра пафарбаваны, увесь у кветках бэзу і вяргінь, з добраўпарадкаваным агародам і пладовымі дрэвамі найлепшых сартоў, з дагледжанымі хатнімі жывёламі і птушкамі, мядовымі вуллямі. Мае бацькі былі працавітымі і руплівымі гаспадарамі, а мы з братам стараліся дапамагаць ім у гэтым. У нас з першых у вёсцы паявіліся ўласныя "Жыгулі". З-за гэтага пьянтосы і зайздроснікі за вочы называлі бацьку “кулаком”, а ён быў не апошні чалавек у калгасе.
Будзь гэта адразу пасля рэвалюцыі 1917 года гэтыя лодыры і галадранцы адабралі бы ўсё, а магчыма і растралялі бы гаспадарлівага чалавека. Як гэта я бачыў на помніку ў вёсцы Баравая, бязвінна растраляным у гады сталінскіх рэпрэсій.
Так пачыналася знішчэнне заможнага сялянскага жыцця. Адбіралі уласнасць, ссылалі, заганялі ў стойла калгасаў, дзе ўсе працавалі за палачку аб працаднях. Нельга было быць заможным і пры Хрушчове, калі былі ўведзены падаткі за кожную дадатковую ўласную жывёліну і ўласнае дрэва. А вырвацца з сялянскай кабалы, дзе прыходзілася без выхадных працаваць ад цямна да цямна і ў  калгасе, і дома, было немагчыма. Сяляне не мелі пашпартоў. Калі ж у брэжнеўскія гады яны іх атрымалі, то болей актыўная і маладая частка сялян падалася ў горад. І зараз мы маем тое, што маем. Многія вёскі, далёкія ад буйных трас, амаль пустыя. Сядзяць у іх інваліды ды пенсіянеры і чакаюць, калі прыедзе аўталаўка, бо і крамаў там ужо няма. Дзяцей так мала, што іх сабіраюць школьныя аўтобусы і возяць у буйнейшыя цэнтры штодзённа.
І мая Плёская сярэдняя школа таксама болей не існуе. Клуб тут згарэў і сажалку высмакталі на паліў трассы Бабруйск-Гомель пры яе будаўніцтве, хаця абавязаны былі браць ваду з Бярэзіны.
І ні жыхары вёскі, ні кіраўніцтва калгаса ці сельсавета не выступілі супраць гэтага. Нейкі інфантылізм назіраецца ў вёсках. А галоўнае, не хапае добрых працоўных рук. На ўездзе ў такую буйную вёску, як Гарохаўка, мяне сустрэлі пустыя вокны шматкватэрных дамоў.
Такі ж малюнак і ў некаторых іншых буйных вёсках. А ў Кавалях шмат гадоў стаіць недабудаваная грамадская лазня, як быццам сялянам мыцца не трэба. Пагэтаму нікога не вабіць сялянскае жыццё. У той жа Італіі ці у Грэцыі я бачыў заможных фермераў, якія маюць новенькую, адпаведную умовам і патрэбам жыцця, тэхніку. Наш сялянін не мае столькі грошай, каб купіць яе, акрамя таго, як узяць крэдыт, які потым яго і пахавае. Таму нашы ўмельцы самі майструюць сабе тэхніку.
  Зараз улада вымушана калгасы, фермы замацоўваць за гарадскімі прадпрыемствамі, гатовы падтрымліваць фермераў, будуюць аграгарадкі, не перашкаджаюць будаўніцтву аграсядзіб, аддаюць у прыватныя рукі азёры і я спадзяваюся, што гэта прынясе свой плён. Негледзячы на ўсе цяжкасці я сустракаў людзей, якія кінулі горад з яго машынным смуродам і штодзённай мітуснёй і пераехалі туды, дзе шыр палёў і водар леса, цішыня і чыстае паветра. І працавітыя людзі будуюцца і заводзяць сваю гаспадарку.


Гонар ім і хвала.
 Побач з імі я адчуваў сябе сваім. 

"К чёрту, я снимаю свой пиджак английский!
Что же, дайте в руки косу, я вам покажу —
Я ли вам не свойский, я ли вам не близкий,
Памятью деревни я ль не дорожу.
Нипочём мне ямы, нипочём мне кочки,
Хорошо косою в утренний туман
Выводить по долам травяные строчки,
Чтобы их читали лошадь и баран.
В этих строчках — песня, в этих строчках — слово,
Потому и рад я в думах ни о ком,
Что читать их может каждая корова,
Отдавая плату тёплым молоком."

У гэтым вершы сялянскага паэта Сяргея Есеніна я бачу сябе. З гэтымі пачуццямі я закончыў сваё падарожжа па Бабруйшчыне. Яно аказалася па-свойму цікавым і экстрэмальным. 214 вёсак на маім рахунку. Вынік вандроўкі — гэтыя фотаздымкі і больш за 200 фотаграфій ,якія я вылажыў на сайте bobr.by у раздзелі :"Отдых", подразделі:"Фотогалерея",рубрыцы:"Наша Беларусь" у альбоме:"Бобруйщина.Лучший дом в деревне" .Прыемнага вам прагляду.